Kəskin Stress Bozukluğu nədir?
Travmatik hadisədən sonrakı həftələrdə bir şəxs kəskin stress pozuqluğu adlanan narahatlıq pozğunluğunu inkişaf etdirə bilər. ASD olan insanlar post-travmatik stress pozğunluğuna bənzər simptomlar nümayiş etdirirlər. Lakin, onların simptomları oxşar olsa da, ASD və TSSB fərqli psixoloji pozğunluqlardır. Kəskin stress pozğunluğu ilə TSSB arasındakı fərqi aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:
Kəskin stress pozğunluğunun müddəti 3 ilə 30 gün arasındadır. Travma sonrası stress pozğunluğunun ən az 30 gün davam etməsi gözlənilir. Hər iki vəziyyət eyni simptomları paylaşsa da, ASD bir insanın yaşadığı simptomların sayına görə diaqnoz qoyulur. TSBB, əksinə, bir şəxsdən bir neçə simptom növünün hər birindən minimum sayda tətbiq olunan simptomlara sahib olmasını tələb edir.
Kəskin stress pozğunluğunun əlamətləri hansılardır?
Kəskin stress pozğunluğunun simptomları və onların tezliyi hər bir fərd üçün fərqli şəkildə müşahidə olunur. Kəskin stress pozğunluğunu müəyyən etməyə kömək edən simptomlar aşağıdakılardır:
- Ümidsizlik,
- Ən kiçik bir səsdən ürkərək,
- Davamlı başgicəllənmə,
- sürətli ürək döyüntüsü,
- pessimizm
- Bir insan travmatik anı flashbacklərdə və ya xəyallarda yaşayır. Məsələn, zəlzələ travması keçirmiş bir insanın zəlzələ ssenariləri yaratmaqdan əl çəkmədiyini müşahidə etmək olar
- Mənfi əhval-ruhiyyə (insan ümumiyyətlə ümidsiz, yorğun və kədərli görünür)
- Daim zəlzələ olacağını hiss etmək
- Bütün suallardan, düşüncələrdən və travmatik hadisə haqqında danışmaqdan qaçaraq
- Yuxusuzluq
- Bəzən reallıqdan uzaqlaşma
Kəskin stress pozğunluğunun səbəbləri nələrdir?
Kəskin stress pozğunluğu halları sözdə travmatik hadisələrdən sonra inkişaf edə bilər. Travmadan sonra peşəkar dəstək almaq bu simptomların azaldılmasında faydalıdır. Kəskin stress pozğunluğunun səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Məişət zorakılığı
- Cinsi təcavüz və zorlamalar
- Zəlzələ, sel, sürüşmə, uçqun, yanğın, vulkan, tufan kimi təbii fəlakətlər
- Nəqliyyat vasitələri ilə qəzalar
- Ölüm
- Ölüm qorxusu yaşama
- Ölümcül bir xəstəliyə tutulma
Yaşanan hər hadisə insandan insana fərqli olduğu üçün hadisələrin təsiri də hər insan üçün fərqli olur. Məsələn, zəlzələ yaşadıqdan sonra fərd bu vəziyyətdən təsirlənir və kəskin stress pozğunluğu ilə mübarizə aparır. Bununla belə, eyni şey başqa bir insana ümumiyyətlə təsir etməyə bilər.
Kimlər Kəskin Stress Bozukluğu riski altındadır?
Hər kəs travmatik bir hadisənin təcrübəsindən sonra ASD inkişaf etdirə bilər. ASB riski altında olan insanlar aşağıdakı kimi ümumiləşdirilə bilər:
- Keçmişdə travmatik hadisə yaşamış və ya şahidi olmuş insanlar,
- TSSB tarixi,
- Müəyyən növ psixi problemlərin tarixi
- Travmatik təcrübələr zamanı dissosiativ simptomların tarixi
Kəskin Stress Bozukluğu ilə mübarizə aparmaq üçün nə etmək olar?
Bir şəxs travmatik hadisədən sonra 1 ay ərzində yuxarıda qeyd olunan doqquz və ya daha çox simptomu inkişaf etdirirsə, bu, ASD olduğunu göstərir. Bu dövrdə məlumatlılığa əsaslanan üsulların tətbiqi narahatlıq və stressi idarə etməyə kömək edə bilər. Bundan əlavə, terapevtin köməyi ilə insanın fərdi ehtiyacları üçün terapiya planı yaradıla bilər. Kəskin stress pozğunluğu hallarında tətbiq olunacaq terapiyanın məqsədi yaşanan simptomları azaltmaq, insanın mübarizə mexanizmlərini yaxşılaşdırmaq və travma sonrası stress pozğunluğunun qarşısını almaqdır.