Derealizasiya nədir?
Derealizasiya, insanın real dünyadan kənara çıxdığı və öz mənliyi və ətrafı ilə əlaqəsinin kəsildiyi bir dissosiativ pozğunluqdur. Bu pozğunluq depersonallaşma kimi də ifadə edilir.
Həm özündən, həm də mühitindən qopmuş fərd ətrafındakı insanları və əşyaları qeyri-real kimi qəbul edir. Bu qavrayış pozğunluğu insanın real dünyadan uzaqlaşmasına səbəb olur. Bəzi fərdlər uzun müddət davam edən derealizasiya pozğunluğu yaşaya bilər, bəziləri isə müvəqqəti bir proses olaraq yaşaya bilər.
Bəzən keçici bir təcrübə olaraq yaşana bilən, lakin bəzi insanlarda qalıcı hala gələ bilən derealizasiya pozuqluğu, fərdlərin sosial və emosional həyatlarını mənfi təsir edərək, onların ətraflarından təcrid olunmuş və duyarsız hiss etmələrinə səbəb olur.
İnsan ruhunun halı kimi qələmə verilən bu xəstəliyə düçar olan insanlar gündəlik hadisələri belə müxtəlif rakurslardan görür və yaşayırlar. Derealizasiya pozğunluğu emosional və psixoloji təsirlərlə yanaşı, yuxululuq və başgicəllənmə kimi fiziki təsirlərə malikdir.
Derealizasiyanın səbəbləri nələrdir?
Derealizasiya, tez-tez ağır stress və ya travma kimi müxtəlif psixoloji vəziyyətlər səbəbindən baş verə bilər. Genetik ola bilsə də, uşaqlıq təcrübələri, narahatlıq pozğunluqları, dərman və maddə istifadəsi kimi şərtlər də bu xəstəliyə səbəb ola bilər. Gənc yaşda tez-tez görülə bilən bu xəstəlik gündəlik həyatın sıx stressi səbəbiylə meydana gələ bilər. Bu, insanı qeyri-real hiss edir.
Derealizasiya pozğunluğunun səbəbləri arasında:
- Fiziki və ya cinsi istismar,
- Beyində serotonin və norepinefrin kimi nörotransmitterlərin balanssızlığı,
- məişət zorakılığı,
- Psixi xəstəliyi olan valideynlər və ya ailə üzvləri
- travma sonrası stress pozğunluğu,
- Sevilən birinin qəfil itkisi,
- Narkotik və ya psixoaktiv narkotik istifadəsi ola bilər.
Derealizasiyanın əlamətləri hansılardır?
Derealizasiyanın simptomları insanın vəziyyətindən və xəstəliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Özündən uzaqlaşma hissi, reallıq duyğusunun təhrif olunması, zamanın dayanması, sürətlənməsi və yavaşlaması ilə bağlı problemlər, bədəndə karıncalanma və sensor dəqiqliyin azalması kimi hallar derealizasiya əlamətləridir.
Adətən stress səbəbiylə meydana gələn derealizasiya, sıx stres dövrlərində və hər hansı travmadan sonra qısa və ya uzun müddətli hücumlar olaraq görülə bilər. Eyni zamanda derealizasiya depressiya, panik atak və ya narahatlıq pozuqluğu kimi müxtəlif psixoloji problemləri də gətirən bir xəstəlikdir.
Derealizasiya pozğunluğu ümumiyyətlə aşağıdakı simptomları ehtiva edir:
- Zamanın qavranılması ilə bağlı problemlərin olması
- Öz bədənindən qopma hissi
- Özünə və başqalarına zərər vermə düşüncələri
- İnsanlarla ətraf mühit və dünya arasında bir divar olduğu hissi
- Ətrafdakı insanları və obyektləri dumanlı, bulanıq, cizgi filmi və süni kimi görmək və ya yaşamaq
- Təhrif olunmuş, yumşaq və ya həddindən artıq yüksək səsləri eşitmək
- Fərdlərdə nəzarəti itirmək hissi
- emosional uyuşma
- Kədərli və narahat əhval-ruhiyyə
Kim derealizasiya alır?
Derealizasiya 16-25 yaş arasında rast gəlinən bir xəstəlikdir. Gec uşaqlıq və erkən yetkinlik dövründən başlayaraq bəzi testlər və seanslar nəticəsində diaqnoz qoyula bilər. Depressiya və travma kimi müxtəlif psixoloji problemlərlə əlaqələndirilə bilər. Anksiyete və ya narahatlıq pozğunluğu olan şəxslərdə xroniki bir vəziyyətə çevrilə bilər.
Derealizasiya, uşaqlığını həddindən artıq tənha, laqeyd, stimullaşdırmanın olmadığı və ya valideynlərinin stresli olduğu bir mühitdə keçirən insanlarda da baş verə bilər. Güvənsiz, narahat, qeyri-müəyyən, incik, mübahisəli və səs-küylü ailələrin uşaqları da derealizasiya pozğunluğu yaşaya bilərlər. Bu uşaqlar, zorakılıq və zorakılığa məruz qalan insanlar, özlərini bu mühitdən uzaqlaşdıraraq müdafiələrini inkişaf etdirə bilərlər. Təbii fəlakətlər, müharibə və qəfil ölüm kimi təhlükələrlə üzləşənlər də xəstəliyə meylli ola bilərlər.